GİRESUN MÜDÂFAA-İ HUKUK CEMİYETİ’NIN

“VÂRİDAT VE SARFİYAT DEFTERİ”

AYHAN YÜKSEL

Millî Mücadele döneminde Doğu Karadeniz kesiminde Giresun’un ayrı ve önemli bir yeri vardır. Bu mücadelenin içinde yer alan Feridunzâde Osman Ağa’nın (1883-1923) ve Tirebolulu Alp Arslan Bey’in (1876-1921) ve arkadaşlarının isimleri ile “Giresun Müdâfaa-i Hukûk-ı Milliye Cemiyeti” öne çıkar. Ayrılıkçı ve işgalci güçlere karşı Karadeniz bölgesinin savunulmasına Osman Ağa ve “Giresunlu Gönüllü Uşakları”ndan kurulu milis kuvvetlerle yaptığı hizmetler sadece Giresun’a münhasır kalmamış, Giresun’dan Ankara’ya kadar genişleyen bir alana yayılmıştır. Osman Ağa ve Giresun uşakları bir de Kurtuluş Savaşı lideri Mustafa Kemal Paşa’nın yanında yer almış ve TBMM Muhafız Bölüğü’nün ilk mangası olarak tarihe bu yönüyle de geçmişlerdir. Kılıç ve kalem ehli Tirebolulu Alp Arslan Bey, bilindiği üzere Sakarya’da alayının başında şehit düşmüştür. Giresun’da kurulan iki bu alayların bütün masraflarının Giresunlularca karşılanması, yani Çepni atalarından tevarüs eden “nerede düşman görse savaşır” tanımına uygun hareketleri de vatanperverliklerine işaret eder. Böylece 42. ve 47. Alaylarıyla Millî Mücadele içinde yer alan Giresun’da bu masraflar nasıl karşılanmıştır?

Bu safahat Osman Fikret Topallı arşivinden hafidi Dr. Ruşen Topallı’nın mu’avenetiyle gün yüzüne çıkarıldı. Trabzon-Şalpazarlı Veysel Usta ve Giresunlu Dr. Mustafa Çulfaz’ın yayına hazırladığı, Faruk Nafiz Özak’ın kaynak sağladığı “Giresun Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti Vâridat ve Sarfiyat Defteri” Serander Yayınları tarafından yayımlandı (2021). Veysel Usta’yı daha önce CHP belediyesinin bütçem yok diye ilgi göstermediği ve katkıda bulunmadığı Osman Fikret Topallı’nın “Müdafaa-i Hukuk ve İstiklal Harbinde Giresun” adlı yayınla hatırlıyoruz (2011).

Bu defter incelendiğinde Osman Ağa’nın önderliğinde sadece toplanan gelir kaynakları değil, geniş sarfiyat yerleriyle de dikkat çekiyor. Defter, Ocak 1920-Ocak 1922 tarihleri arasındaki iki yıllık sürede toplanan yardımların kimlerden alındığı ve hangi tarihte, ne amaçla kimlere ödendiğini kayıtlarını içeriyor. Defterden ailesi bugün devam eden isimleri görüyoruz. Bu isimler arasında maddî gücü yerinde olan Bayezidoğlu, Hacıeminoğlu, Feridunoğlu, Sarıalemdaroğlu, Naltemircioğlu, Alidayıoğlu, Hacıahmedoğlu gibi daha birçok aile mensupları yer alıyor… Yardımda bulunanlar arasında Ahıshalıoğlu eşi Seher, Kahyaoğlu Zekiye gibi hanım isimlerine de rastlanıyor… Cemiyetin silah ve cephane alımı dışında göçmenlerin iskân ve iaşelerinden öğretmen ve memurlara maaş ödenmesine, Osmaniye işçi Ocağı’nın kuruluşu ve işçi ücretlerinin ödenmesinden belediye hizmetlerine, şehit ailelerinden idari teşkilatlanmaya kadar Giresun’un sosyal yaşamına oldukça ciddi yardımlar sağlandığı görülüyor. Dolayısıyla Giresun Müdâfaa-i Hukuk Cemiyeti’nin gelir ve giderlerinin TBMM’nin görevlendirdiği teftiş heyeti tarafından denetlenmiş ve kabul görmüş olması günümüzde yapılan spekülasyonları da ortadan kaldırmaktadır. Bu da Osman Ağa hakkındaki tartışmalara da cevap niteliği taşımaktadır. Millî Mücadele kahramanı Giresunlu Osman Ağa’nın bu gayretine rağmen Doç. Dr. Rezzan Ünalp’ın Osman Ağa’yı anlatacağı “Milli Mücadeleye Yerel Bakışlar Sempozyumu”na pandemi ileri sürülerek kabul edilmeyişi de Osman Ağa ve ETRÂK düşmanlığının hâlâ devam ettiğini gösterir. Eğer Kurtuluş Savaşı yıllarında Türk askerinin başına “savaşmayın” diye beyanname attıranların adı okul ve hastanede yaşatılıyor ama Osman Ağa’nın adı Üniversiteye veya bir fakülteye verilemiyorsa bu Osman Ağa’yı özde değil sözde seven bazı Giresun STK’larının varlığına iltisaklıdır.

Giresun tarihine açıklık getiren bu kitabın gün yüzüne çıkmasına vesile olan Veysel usta, Dr. Mustafa Çulfaz, Dr. Ruşen Topallı ve Faruk Nafiz Özak’a bir kez daha teşekkür ederim.

Okuyunuz ve dedelerimizin vatan için neler yaptığınızı görünüz…