Anasayfa Yazarlar Mevlüt Kaya Yazı Detayı Bu yazı 180+ kez okundu.

Köşe Yazarı

Mevlüt Kaya

mevlutkaya@goreleden.com

EYNESİL’İN İŞGALİ VE KURTULUŞ GÜNÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

1923’e dek Trabzon vilayetinin Görele kazasına tabi köy/nahiye olan ve bugün Giresun-Trabzon sınırında yer alan Eynesil’in 1916 yılının Temmuz ayında, halk ramazan orucu tutarken ağır bir işgale uğraması, bölgenin tarihinde yaşanmış en acı olay olarak kayıtlara geçmiştir. Rus işgalciler, Trabzon yöresinde direnişleri kırıp Eynesil’e ulaşmış; burada da Eynesilli direnişçileri günlerce süren bir mücadelenin sonucunda katlederek Çavuşlu-Görele istikametinde ilerlemiştir. Çavuşlu’da bulunan eski mezarlıktaki mezar taşlarını boyun kısmından balta ve balyoz gibi aletlerle hunharca parçalayarak burada Türk-Müslüman kimliğini yok etme girişiminde bulunmuşlardır. Ayrıca Çavuşlu’da bir günden fazla süren büyük bir yangın çıkarmışlardır. Ruslar burada bir müddet sonra direnişi kırarak Görele istikametine doğru ilerlemişlerdir. İşgal sürecinde yerlerini terk etmeyerek Eynesil’de Ruslara karşı direnen çoğunluğun malları yağmalanmış ve canlarına kast edilmiş; düşman saldırısına eşlik eden eşkıya baskınları yaşanmakta olduğundan her türlü güvenlikten uzak bir atmosfer oluşmuştur. Rus işgal kuvvetleri bölgede ilerledikçe gönüllü Türk direnişçileri ve askerleri batı istikametinde çekilmeye başlamıştır. Zaten Ruslar Eynesil’i işgal ettiği süreçte direniş gücü olmayan aileler, küçük çocuklar, yaşlılar ve kadınlar vs., muhacirliğe başlamışlar; Tirebolu’nun batı yakasından Ordu’ya kadar olan bölgelere giderek en azından işgal bitinceye dek yerleşmişlerdir. Bugün Tirebolu, Espiye (İbrahimşeyh, Hacıköy, Hacımahmutlu, Armelit, Ericek, Yeniköy, Avluca, Kurugeriş) veYağlıdere (Palaklı ve bazı köyler), Keşap (Karaishak ve bazı köyler), Giresun (Ayvası civarı ve bazı köyler), Bulancak (bazı köyler) gibi ilçelerde işgal döneminde muhacir olarak yerleşen Eynesilli aileler bulunmaktadır. Adı geçen yerlerin bir kısmında ise Eynesilliler mezarlığı yahut muhacirler mezarlığı gibi adlarla anılan müstakil mezarlıklar bulunmaktadır. Bu mezarlıklarda işgal sürecinde göç esnasında yaşamını yitiren vatandaşların bulunduğu bilinmektedir. Alan araştırmaları arttıkça bu buluntulara yenileri eklenmektedir. Çünkü göç yollarında açlıktan ve hastalıktan ölen binlerce insan söz konusudur. Şimdi gelelim Eynesil’in Kurtuluş Günü meselesine: Eynesil’in kurtuluşu günü 14 Şubat 1918’dir. Eynesil’de kurtuluş gününün bir asırdan fazladır kutlanmadığı açıktır. Görele’nin kurtuluşu 13 Şubat’tır ve 1953’ten beri Görele’de kurtuluş günü hakkıyla, layıkıyla kutlanmaktadır. Son 10 yıldır Eynesil’in işgali üzerine şahsen akademik yazılar (ulusal, uluslar arası makale, kitap bölümü, gazete/dergi köşe yazısı vs.) yayımlamaktayım. Çoğunda Eynesil’in de bir kurtuluş gününün olduğunu ve her yıl kutlanmasının gerektiğini yazdım. Birçok kez ilgili belge ve bilgi dolu dosyalarla yetkili mercilere gidip yalvardım… Bu yıla dek olumlu bir yanıt alamadım. Bu yıl önemli gelişmeler yaşadı isek de içinde bulunduğumuz acılı dönemde, içimiz kan ağlayarak her şeyi şimdilik bir köşeye bırakmış bulunuyoruz. Eynesil’in düşman işgalinden kurtuluşunun ilçemizde kutlanmasına dair girişimlerimizde duyarlılığı, olumlu ve yapıcı yaklaşımları ile bizi yalnız bırakmayan Eynesil Kaymakamlığı’na ve Eynesil Belediye Başkanlığı’na en içten teşekkürlerimizi sunuyoruz… Elbette Görele Liman Başkanı Sn. Erhan Zeynel Bey’e ve İHA Muhabiri Sn. Fikret Bodur’a da bu süreçteki duyarlılık ve desteklerinden ötürü teşekkür etmeliyiz. İşin başka bir boyutuna dikkat çekmek istiyorum şimdi! Yıllardır Eynesil tarihine, işgal günlerine ve kurtuluş günlerine dair yayınlar yapıyorum. Bunlara internet üzerinden ücretsiz ulaşmak, bunları okumak ve yazdıklarımın belgelerini/kanıtlarını görebilmek pek mümkündür. Ancak kanıtları, belgeleri görmeden, inceleme ve anlama gereği duymadan tuhaf bir serzenişle “Eynesil’in kurtuluş günü yoktur!” diyenlerle karşılaşıyorum ve çok üzülüyorum. İçinde yaşadığımız bize ait bir yer işgale uğramış ise –ki uğradı 1916 Temmuz’unda- kurtuluşu da olmuştur değil mi? Böyle gülünç, böyle hesapsız mantıksız bir cümle olabilir mi? Böyle bilime muhalif bir ifade olabilir mi! Yapmayın bunu efendiler, işgale uğradık ve kurtulduk. Kurtuluş günümüz de belli: 14 Şubat. 2018’deki bir uluslar arası makalemde şöyle yazmışım: “1918 yılı başlarında Ruslar bölgeden çekilmeye başlamışlardır. Rusların çekiliş sürecini hızlandırmak ve işgale bir an önce son vermek için Giresun ve Tirebolu’dan harekete geçen Türk birlikleri, Rus güçlerine karşı saldırıya geçmiştir. 13 Şubat’ta Görele, 14 Şubat’ta Eynesil, 15 Şubat’ta Vakfıkebir, 17 Şubat’ta Akçaabat, 24 Şubat’ta ise Trabzon Rus işgalinden kurtarılmıştır” (İsmail Hacıfettahoğlu, Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey, Atlas Yayınları, İstanbul 2003, s. 30; Mevlüt Kaya, “I. Dünya Savaşı’nda Eynesil Yöresinde Rus İşgalinin Anılara Yansımaları”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2018, c.2,sayı.3, s.57). “Eynesil’in kurtuluş günü Görele ile bir!” diye bir tez daha var. Ben “tez” diyorum ama kulaktan dolma yaygın bilgidir bu… “Neye göre bir?” dediğimizde “Eynesil eskiden Görele’ye bağlı idi, kurtuluş günü de aynıdır” cevabını alıyorum. Evet, Eynesil Görele’ye bağlı bir nahiye idi. Hem de sanılandan daha eskidir. Şöyle ki Eynesil köyünün bir nahiyeye dönüştürülmesi ve burada bir hükümet konağının yapılması, buraya bir nahiye müdürünün atanmasına dair girişimler 1 Nisan 1882 tarihli belgeye dek gidiyor (BOA, DH. MKT. 1338-93-1-1)… Olmuyor, sonra 1928 sonlarında Eynesil’in nahiye olması kararlaştırılıyor (Yeşilgiresun, 6 İlkkânun 1928). Sonraki süreçte çıkarılan yeni kanunlarla birlikte 1953’te Eynesil tam teşekküllü nahiye haline geliyor, Görele’ye bağlı olarak… Ardından Eynesil 1960’ta ilçe oluyor. İdari tarihçe kısaca böyledir. Ancak bu bilgiler, Eynesil’in düşman işgalinden kurtuluş tarihinin 14 Şubat 1918 olduğunu değiştirmez ve kurtuluş günün kutlanmasına da engel teşkil etmez. Yani bugün bir ilçe geçmişte nahiye olarak başka bir ilçeye bağlı kalmış diye “kurtuluş günü yoktur” ifadesine maruz kalmamalıdır. Çünkü burada işgal döneminde ne acılar yaşanmıştır, ne gençler, çocuklar, kadınlar, yaşlılar katledilmiş, işkenceye uğramıştır düşman askerleri tarafından ki bu da yetmemiş yerinden yurdundan edilmiş; direnen, karşı gelen herkes düşman tarafından türlü acılar çektirilerek öldürülmüştür… Şimdi çıkıp hala “buranın kurtuluş günü yoktur” demek burada aç susuz, hastalıkların pençesinde bir halde, mazlum ama fedakârca vatan müdafaası yapmış yiğitlerimizin hakkını yemek değil midir! Bakınız, 37. Kafkas Fırkası Komutanı Miralay Kazım (Özalp) Bey, 14 Şubat 1918’de 37. Kafkas Tümeni’nin Eynesil’i düşmandan kurtardığını bildiriyor (İsmail Hacıfettahoğlu, Hicranlı Yıllarında Büyük Liman, Trabzon 2018, s.122). 37. Kafkas Fırkası Komutanı Miralay Kazım Bey 14 Şubat 1918 tarihiyle birlikte, bizzat sıcağı sıcağına Eynesil’in düşmandan kurtarıldığını haber veriyor ve buna rağmen “Eynesil’in kurtuluş günü yok!” gibi bir ifade kullanılıyorsa, benim diyecek hiçbir sözüm kalmamıştır. İşte kaynak, işte bilgi, tarihi çalışmalara muhalefet edeceksen “bil” de et; beni söyletme abi işim gücüm var; daha ne diyeyim! Saygılar. Konuya dair kısa bir kaynakça: Akgün, 16 Ekim 1935. AKSOY, Volkan, “Birinci Dünya Savaşı Hükümetin Trabzon Muhacirlerine Yaptığı Yardımlar ve Yörenin İçinde Bulunduğu Durum”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 17, 2014. AKSOY, Volkan, “Birinci Dünya Savaşı’nda “Göç”ün Acılarına Tanıklık Eden Şehir: Giresun”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 4/5, 2018. AKSOY, Volkan, “Trabzon’da Rus İşgali ve Muhaceret (1916-1918)”, 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu (25-27 Eylül 2014), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015. ALPASLAN, Teoman, Topal Osman Ağa, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2007. ARSLAN, Mustafa, Görele, San Matbaası, Ankara 1973. AYDIN, Mahir, “Rusya’nın Çanakkale İntikamı: Karadeniz Bombardımanı”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (09-11 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı-I, Giresun Belediyesi Yayınları, Ankara 2009. BAL, Halil, “Brest-Livosk Antlaşması’ndan Sonra Türkiye ve Ermeniler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, 2012. BAL, Mehmet Akif, “Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon-Araklı’da Yaşanan İşgal Olayları ve İşgal Acıları (1914-1918)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı: 15/30, 2016. BAL, Mehmet Akif, “Trabzon’un Rus Donanmasınca Bombardımanı ve Bombardımanın Trabzon’a Etkileri (1914-1916)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 27/81, 2011. BALCIOĞLU, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Karadeniz’de Rum Faaliyetleri ve Sivil Tepki”, OTAM, Sayı: 4, 1993. BOA, DH. ŞFR. Dosya No: 527, Gömlek No: 29, Tarihi: 20 Temmuz 1332. ÇAKMAK, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2007. ÇELİK, Nihat, Doğu Karadeniz’de Kuva-i Milliye ve Mihenk Yeri ve Görele, Eser Sahibinin Kendi Yayını, Trabzon 2011. DOĞANAY, Rahmi, Milli Mücadele’de Karadeniz (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara 2001. GOLOĞLU, Mahmut, Trabzon Tarihi, Serander Yayınları, Trabzon 2000. GÜLAY, Abdullah, Ağasar Çepni Kültürü, Geyikli Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2001, s. 52. HACIFETTAHOĞLU, İsmail, Hicranlı Yıllarında Büyükliman, Vakfıkebir Belediyesi yay., Trabzon 2018. HACIFETTAHOĞLU, İsmail, Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey, Atlas Yayınları, İstanbul 2003. KAYA, Mevlüt, “Göreleli Rüstemzâde Abdülhamid’in Mektuplarında Askerlik ve Sosyal Hayat”, Uluslararası Tarih ve Gelecek Dergisi, Sayı: 2/3, 2016, s. 117-144. KAYA, Mevlüt, Bağdat’tan Görele’ye Mektuplar, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2017. KAYA, Mevlüt, Belgeler ve Derlemelerle Giresun Araştırmaları, Arı Sanat yay., İstanbul 2021. KAYA, Mevlüt, Bir Çepni Köyü Tarihi ve Kültürü, Yüksel Ofset, Samsun 2017. KAYA, Mevlüt, Eynesil Tarihi ve Kültürü, Arı Sanat yay., İstanbul 2017. KILIÇASLAN, Kemalettin, “Harşıt Çayında Yazılan Destan”, Yesilgiresun 8 Nisan 2016. Köseoğlu Osman’ın Hatıratı, Ziya Köse Arşivi, Yayınlanmamış Hatırat. KUTLU, Şaban, Geçmişten Günümüze Her Yönüyle İnanca Köyü, Melisa Matbaası, İstanbul 2007. KUTLU, Şaban, Yitik Kent Çanakçı, Ege yay., İstanbul 2011. MENTEŞEOĞLU, Erden, Osman Ağa, Yeşilgiresun Matbaası, Giresun 1991. MÜTERCİMLER, Erol, Bu Vatan Böyle Kurtuldu, 12. baskı, Alfa yay., İstanbul 2005. ÖKSÜZ, Hikmet-Usta, Veysel, “I. Dünya Savaşı Sırasında Rus Donanmasının Trabzon ve Çevresini Bombalaması”, Türkiyat Mecmuası, Sayı: 24, 2014. ÖZAKMAN, Turgut, Şu Çılgın Türkler, Bilgi yay., Ankara 2005. ÖZGENÇ, Emine, Eynesi Ana, Akçağ Yayınları, Ankara 2015. Rus İmparatorluk Kayıtlarında Ermeni Sorunu (1912-1917)-II, Haz. Natalia Chernichenkına, Erzincan Üniversitesi yay., Erzincan 2017. TANYU, Hikmet, Dinler Tarihi Araştırmaları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1973. TEKİR, Süleyman, “Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Rus İşgal Bölgelerinden Yapılan Göçler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16/30, 2016. TONKA, Bünyamin Nami, "Giresun-Görele Maksutlu Dikmetaş Mevkinde Rus Ermeni Katliamı ve Şehitlerimiz", Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu, c.I (Tarih), Trabzon 2002. TOPAL, Coşkun, “Milli Mücadele Dönemi Karadeniz’de Yunan Ablukası ve Görele’nin Bombalanması”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (9-11 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı-I, Giresun Belediyesi yay., Ankara 2009. TOSUN, Murat Dursun, Arşiv Belgelerinde Giresun Tarihte Yaşananlar ve Ayrıntıları, Rıhtım Dijital Matbaa, İstanbul 2017. TÜRKYILMAZ, Halil İbrahim, Dünden Yarına Tüm Yönleriyle Eynesil, Eynesilliler Kültür ve Yardımlaşma Derneği yay., İstanbul 1995. USTA, Veysel, “Tanıkların Kaleminden Rus İşgalinden Sonra Trabzon’un Durumu”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 17, 2014. USTA, Veysel-Köksal, Ülkü, Yüz Yıl Önce Karadeniz, Muhacirlik Defteri-II, Akçaabat Belediyesi, Trabzon 2018. ÜNALP, F. Rezzan, Birinci Dünya Harbinde Karadeniz, Serander yay., Trabzon 2019. YAVUZ, Nurcan, “Erzincan Mütarekesi’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, 1995. YÜKSEL, Ayhan, “Görele: Coğrafyası, Tarihi ve Tarihi Şahsiyetleri”, Görele Kültür Sanat Sempozyumu (20 Aralık 2003 Bildiriler), ed. S. Çiçek vd., Melisa Matbaacılık, İstanbul 2005. YÜKSEL, Ayhan, Giresun Tarihi Yazıları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003.

Pencereyi Kapat

Ekleme Tarihi: 13 Şubat 2024 - Salı

EYNESİL’İN İŞGALİ VE KURTULUŞ GÜNÜ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

1923’e dek Trabzon vilayetinin Görele kazasına tabi köy/nahiye olan ve bugün Giresun-Trabzon sınırında yer alan Eynesil’in 1916 yılının Temmuz ayında, halk ramazan orucu tutarken ağır bir işgale uğraması, bölgenin tarihinde yaşanmış en acı olay olarak kayıtlara geçmiştir. Rus işgalciler, Trabzon yöresinde direnişleri kırıp Eynesil’e ulaşmış; burada da Eynesilli direnişçileri günlerce süren bir mücadelenin sonucunda katlederek Çavuşlu-Görele istikametinde ilerlemiştir.

Çavuşlu’da bulunan eski mezarlıktaki mezar taşlarını boyun kısmından balta ve balyoz gibi aletlerle hunharca parçalayarak burada Türk-Müslüman kimliğini yok etme girişiminde bulunmuşlardır. Ayrıca Çavuşlu’da bir günden fazla süren büyük bir yangın çıkarmışlardır. Ruslar burada bir müddet sonra direnişi kırarak Görele istikametine doğru ilerlemişlerdir.

İşgal sürecinde yerlerini terk etmeyerek Eynesil’de Ruslara karşı direnen çoğunluğun malları yağmalanmış ve canlarına kast edilmiş; düşman saldırısına eşlik eden eşkıya baskınları yaşanmakta olduğundan her türlü güvenlikten uzak bir atmosfer oluşmuştur.

Rus işgal kuvvetleri bölgede ilerledikçe gönüllü Türk direnişçileri ve askerleri batı istikametinde çekilmeye başlamıştır. Zaten Ruslar Eynesil’i işgal ettiği süreçte direniş gücü olmayan aileler, küçük çocuklar, yaşlılar ve kadınlar vs., muhacirliğe başlamışlar; Tirebolu’nun batı yakasından Ordu’ya kadar olan bölgelere giderek en azından işgal bitinceye dek yerleşmişlerdir. Bugün Tirebolu, Espiye (İbrahimşeyh, Hacıköy, Hacımahmutlu, Armelit, Ericek, Yeniköy, Avluca, Kurugeriş) veYağlıdere (Palaklı ve bazı köyler), Keşap (Karaishak ve bazı köyler), Giresun (Ayvası civarı ve bazı köyler), Bulancak (bazı köyler) gibi ilçelerde işgal döneminde muhacir olarak yerleşen Eynesilli aileler bulunmaktadır.

Adı geçen yerlerin bir kısmında ise Eynesilliler mezarlığı yahut muhacirler mezarlığı gibi adlarla anılan müstakil mezarlıklar bulunmaktadır. Bu mezarlıklarda işgal sürecinde göç esnasında yaşamını yitiren vatandaşların bulunduğu bilinmektedir. Alan araştırmaları arttıkça bu buluntulara yenileri eklenmektedir. Çünkü göç yollarında açlıktan ve hastalıktan ölen binlerce insan söz konusudur.

Şimdi gelelim Eynesil’in Kurtuluş Günü meselesine:

Eynesil’in kurtuluşu günü 14 Şubat 1918’dir.
Eynesil’de kurtuluş gününün bir asırdan fazladır kutlanmadığı açıktır.

Görele’nin kurtuluşu 13 Şubat’tır ve 1953’ten beri Görele’de kurtuluş günü hakkıyla, layıkıyla kutlanmaktadır.

Son 10 yıldır Eynesil’in işgali üzerine şahsen akademik yazılar (ulusal, uluslar arası makale, kitap bölümü, gazete/dergi köşe yazısı vs.) yayımlamaktayım. Çoğunda Eynesil’in de bir kurtuluş gününün olduğunu ve her yıl kutlanmasının gerektiğini yazdım. Birçok kez ilgili belge ve bilgi dolu dosyalarla yetkili mercilere gidip yalvardım… Bu yıla dek olumlu bir yanıt alamadım. Bu yıl önemli gelişmeler yaşadı isek de içinde bulunduğumuz acılı dönemde, içimiz kan ağlayarak her şeyi şimdilik bir köşeye bırakmış bulunuyoruz.

Eynesil’in düşman işgalinden kurtuluşunun ilçemizde kutlanmasına dair girişimlerimizde duyarlılığı, olumlu ve yapıcı yaklaşımları ile bizi yalnız bırakmayan Eynesil Kaymakamlığı’na ve Eynesil Belediye Başkanlığı’na en içten teşekkürlerimizi sunuyoruz… Elbette Görele Liman Başkanı Sn. Erhan Zeynel Bey’e ve İHA Muhabiri Sn. Fikret Bodur’a da bu süreçteki duyarlılık ve desteklerinden ötürü teşekkür etmeliyiz.

İşin başka bir boyutuna dikkat çekmek istiyorum şimdi!
Yıllardır Eynesil tarihine, işgal günlerine ve kurtuluş günlerine dair yayınlar yapıyorum. Bunlara internet üzerinden ücretsiz ulaşmak, bunları okumak ve yazdıklarımın belgelerini/kanıtlarını görebilmek pek mümkündür. Ancak kanıtları, belgeleri görmeden, inceleme ve anlama gereği duymadan tuhaf bir serzenişle “Eynesil’in kurtuluş günü yoktur!” diyenlerle karşılaşıyorum ve çok üzülüyorum.

İçinde yaşadığımız bize ait bir yer işgale uğramış ise –ki uğradı 1916 Temmuz’unda- kurtuluşu da olmuştur değil mi? Böyle gülünç, böyle hesapsız mantıksız bir cümle olabilir mi?
Böyle bilime muhalif bir ifade olabilir mi! Yapmayın bunu efendiler, işgale uğradık ve kurtulduk. Kurtuluş günümüz de belli: 14 Şubat.
2018’deki bir uluslar arası makalemde şöyle yazmışım:
“1918 yılı başlarında Ruslar bölgeden çekilmeye başlamışlardır. Rusların çekiliş sürecini hızlandırmak ve işgale bir an önce son vermek için Giresun ve Tirebolu’dan harekete geçen Türk birlikleri, Rus güçlerine karşı saldırıya geçmiştir. 13 Şubat’ta Görele, 14 Şubat’ta Eynesil, 15 Şubat’ta Vakfıkebir, 17 Şubat’ta Akçaabat, 24 Şubat’ta ise Trabzon Rus işgalinden kurtarılmıştır” (İsmail Hacıfettahoğlu, Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey, Atlas Yayınları, İstanbul 2003, s. 30; Mevlüt Kaya, “I. Dünya Savaşı’nda Eynesil Yöresinde Rus İşgalinin Anılara Yansımaları”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2018, c.2,sayı.3, s.57).
“Eynesil’in kurtuluş günü Görele ile bir!” diye bir tez daha var. Ben “tez” diyorum ama kulaktan dolma yaygın bilgidir bu… “Neye göre bir?” dediğimizde “Eynesil eskiden Görele’ye bağlı idi, kurtuluş günü de aynıdır” cevabını alıyorum. Evet, Eynesil Görele’ye bağlı bir nahiye idi. Hem de sanılandan daha eskidir.

Şöyle ki Eynesil köyünün bir nahiyeye dönüştürülmesi ve burada bir hükümet konağının yapılması, buraya bir nahiye müdürünün atanmasına dair girişimler 1 Nisan 1882 tarihli belgeye dek gidiyor (BOA, DH. MKT. 1338-93-1-1)… Olmuyor, sonra 1928 sonlarında Eynesil’in nahiye olması kararlaştırılıyor (Yeşilgiresun, 6 İlkkânun 1928). Sonraki süreçte çıkarılan yeni kanunlarla birlikte 1953’te Eynesil tam teşekküllü nahiye haline geliyor, Görele’ye bağlı olarak… Ardından Eynesil 1960’ta ilçe oluyor. İdari tarihçe kısaca böyledir. Ancak bu bilgiler, Eynesil’in düşman işgalinden kurtuluş tarihinin 14 Şubat 1918 olduğunu değiştirmez ve kurtuluş günün kutlanmasına da engel teşkil etmez. Yani bugün bir ilçe geçmişte nahiye olarak başka bir ilçeye bağlı kalmış diye “kurtuluş günü yoktur” ifadesine maruz kalmamalıdır. Çünkü burada işgal döneminde ne acılar yaşanmıştır, ne gençler, çocuklar, kadınlar, yaşlılar katledilmiş, işkenceye uğramıştır düşman askerleri tarafından ki bu da yetmemiş yerinden yurdundan edilmiş; direnen, karşı gelen herkes düşman tarafından türlü acılar çektirilerek öldürülmüştür… Şimdi çıkıp hala “buranın kurtuluş günü yoktur” demek burada aç susuz, hastalıkların pençesinde bir halde, mazlum ama fedakârca vatan müdafaası yapmış yiğitlerimizin hakkını yemek değil midir!

Bakınız, 37. Kafkas Fırkası Komutanı Miralay Kazım (Özalp) Bey, 14 Şubat 1918’de 37. Kafkas Tümeni’nin Eynesil’i düşmandan kurtardığını bildiriyor (İsmail Hacıfettahoğlu, Hicranlı Yıllarında Büyük Liman, Trabzon 2018, s.122). 37. Kafkas Fırkası Komutanı Miralay Kazım Bey 14 Şubat 1918 tarihiyle birlikte, bizzat sıcağı sıcağına Eynesil’in düşmandan kurtarıldığını haber veriyor ve buna rağmen “Eynesil’in kurtuluş günü yok!” gibi bir ifade kullanılıyorsa, benim diyecek hiçbir sözüm kalmamıştır. İşte kaynak, işte bilgi, tarihi çalışmalara muhalefet edeceksen “bil” de et; beni söyletme abi işim gücüm var; daha ne diyeyim! Saygılar.

Konuya dair kısa bir kaynakça:
Akgün, 16 Ekim 1935.
AKSOY, Volkan, “Birinci Dünya Savaşı Hükümetin Trabzon Muhacirlerine Yaptığı Yardımlar ve Yörenin İçinde Bulunduğu Durum”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 17, 2014.
AKSOY, Volkan, “Birinci Dünya Savaşı’nda “Göç”ün Acılarına Tanıklık Eden Şehir: Giresun”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı: 4/5, 2018.
AKSOY, Volkan, “Trabzon’da Rus İşgali ve Muhaceret (1916-1918)”, 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu (25-27 Eylül 2014), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2015.
ALPASLAN, Teoman, Topal Osman Ağa, Kum Saati Yayınları, İstanbul 2007.
ARSLAN, Mustafa, Görele, San Matbaası, Ankara 1973.
AYDIN, Mahir, “Rusya’nın Çanakkale İntikamı: Karadeniz Bombardımanı”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (09-11 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı-I, Giresun Belediyesi Yayınları, Ankara 2009.
BAL, Halil, “Brest-Livosk Antlaşması’ndan Sonra Türkiye ve Ermeniler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, 2012.
BAL, Mehmet Akif, “Birinci Dünya Savaşı’nda Trabzon-Araklı’da Yaşanan İşgal Olayları ve İşgal Acıları (1914-1918)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı: 15/30, 2016.
BAL, Mehmet Akif, “Trabzon’un Rus Donanmasınca Bombardımanı ve Bombardımanın Trabzon’a Etkileri (1914-1916)”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Sayı: 27/81, 2011.
BALCIOĞLU, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Karadeniz’de Rum Faaliyetleri ve Sivil Tepki”, OTAM, Sayı: 4, 1993.
BOA, DH. ŞFR. Dosya No: 527, Gömlek No: 29, Tarihi: 20 Temmuz 1332.
ÇAKMAK, Zafer, İzmir ve Çevresinde Yunan İşgali ve Rum Mezalimi, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2007.
ÇELİK, Nihat, Doğu Karadeniz’de Kuva-i Milliye ve Mihenk Yeri ve Görele, Eser Sahibinin Kendi Yayını, Trabzon 2011.
DOĞANAY, Rahmi, Milli Mücadele’de Karadeniz (1919-1922), Atatürk Araştırma Merkezi yay., Ankara 2001.
GOLOĞLU, Mahmut, Trabzon Tarihi, Serander Yayınları, Trabzon 2000.
GÜLAY, Abdullah, Ağasar Çepni Kültürü, Geyikli Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2001, s. 52.
HACIFETTAHOĞLU, İsmail, Hicranlı Yıllarında Büyükliman, Vakfıkebir Belediyesi yay., Trabzon 2018.
HACIFETTAHOĞLU, İsmail, Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey, Atlas Yayınları, İstanbul 2003.
KAYA, Mevlüt, “Göreleli Rüstemzâde Abdülhamid’in Mektuplarında Askerlik ve Sosyal Hayat”, Uluslararası Tarih ve Gelecek Dergisi, Sayı: 2/3, 2016, s. 117-144.
KAYA, Mevlüt, Bağdat’tan Görele’ye Mektuplar, Arı Sanat Yayınları, İstanbul 2017.
KAYA, Mevlüt, Belgeler ve Derlemelerle Giresun Araştırmaları, Arı Sanat yay., İstanbul 2021.
KAYA, Mevlüt, Bir Çepni Köyü Tarihi ve Kültürü, Yüksel Ofset, Samsun 2017.
KAYA, Mevlüt, Eynesil Tarihi ve Kültürü, Arı Sanat yay., İstanbul 2017.
KILIÇASLAN, Kemalettin, “Harşıt Çayında Yazılan Destan”, Yesilgiresun 8 Nisan 2016.
Köseoğlu Osman’ın Hatıratı, Ziya Köse Arşivi, Yayınlanmamış Hatırat.
KUTLU, Şaban, Geçmişten Günümüze Her Yönüyle İnanca Köyü, Melisa Matbaası, İstanbul 2007.
KUTLU, Şaban, Yitik Kent Çanakçı, Ege yay., İstanbul 2011.
MENTEŞEOĞLU, Erden, Osman Ağa, Yeşilgiresun Matbaası, Giresun 1991.
MÜTERCİMLER, Erol, Bu Vatan Böyle Kurtuldu, 12. baskı, Alfa yay., İstanbul 2005.
ÖKSÜZ, Hikmet-Usta, Veysel, “I. Dünya Savaşı Sırasında Rus Donanmasının Trabzon ve Çevresini Bombalaması”, Türkiyat Mecmuası, Sayı: 24, 2014.
ÖZAKMAN, Turgut, Şu Çılgın Türkler, Bilgi yay., Ankara 2005.
ÖZGENÇ, Emine, Eynesi Ana, Akçağ Yayınları, Ankara 2015.
Rus İmparatorluk Kayıtlarında Ermeni Sorunu (1912-1917)-II, Haz. Natalia Chernichenkına, Erzincan Üniversitesi yay., Erzincan 2017.
TANYU, Hikmet, Dinler Tarihi Araştırmaları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 1973.
TEKİR, Süleyman, “Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Rus İşgal Bölgelerinden Yapılan Göçler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 16/30, 2016.
TONKA, Bünyamin Nami, "Giresun-Görele Maksutlu Dikmetaş Mevkinde Rus Ermeni Katliamı ve Şehitlerimiz", Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu, c.I (Tarih), Trabzon 2002.
TOPAL, Coşkun, “Milli Mücadele Dönemi Karadeniz’de Yunan Ablukası ve Görele’nin Bombalanması”, Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu (9-11 Ekim 2008) Bildiriler Kitabı-I, Giresun Belediyesi yay., Ankara 2009.
TOSUN, Murat Dursun, Arşiv Belgelerinde Giresun Tarihte Yaşananlar ve Ayrıntıları, Rıhtım Dijital Matbaa, İstanbul 2017.
TÜRKYILMAZ, Halil İbrahim, Dünden Yarına Tüm Yönleriyle Eynesil, Eynesilliler Kültür ve Yardımlaşma Derneği yay., İstanbul 1995.
USTA, Veysel, “Tanıkların Kaleminden Rus İşgalinden Sonra Trabzon’un Durumu”, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı: 17, 2014.
USTA, Veysel-Köksal, Ülkü, Yüz Yıl Önce Karadeniz, Muhacirlik Defteri-II, Akçaabat Belediyesi, Trabzon 2018.
ÜNALP, F. Rezzan, Birinci Dünya Harbinde Karadeniz, Serander yay., Trabzon 2019.
YAVUZ, Nurcan, “Erzincan Mütarekesi’nin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 28, 1995.
YÜKSEL, Ayhan, “Görele: Coğrafyası, Tarihi ve Tarihi Şahsiyetleri”, Görele Kültür Sanat Sempozyumu (20 Aralık 2003 Bildiriler), ed. S. Çiçek vd., Melisa Matbaacılık, İstanbul 2005.
YÜKSEL, Ayhan, Giresun Tarihi Yazıları, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2003.

Yazıya ifade bırak !

Bu yazıya hiç ifade kullanılmamış ilk ifadeyi siz kullanın.

Okuyucu Yorumları (0)

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve goreleden.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Tüm Yazıları