1923’e dek Trabzon vilayetinin Görele kazasına tabi köy/nahiye olan ve bugün Giresun-Trabzon sınırında yer alan Eynesil’in 1916 yılının Temmuz ayında, halk ramazan orucu tutarken ağır bir işgale uğraması, bölgenin tarihinde yaşanmış en acı olay olarak kayıtlara geçmiştir. Rus işgalciler, Trabzon yöresinde direnişleri kırıp Eynesil’e ulaşmış; burada da Eynesilli direnişçileri günlerce süren bir mücadelenin sonucunda katlederek Çavuşlu-Görele istikametinde ilerlemiştir. Çavuşlu’da bulunan eski mezarlıktaki mezar taşlarını boyun kısmından balta ve balyoz gibi aletlerle hunharca parçalayarak burada Türk-Müslüman kimliğini yok etme girişiminde bulunmuşlardır. Ayrıca Çavuşlu’da bir günden fazla süren büyük bir yangın çıkarmışlardır. Ruslar burada bir müddet sonra direnişi kırarak Görele istikametine doğru ilerlemişlerdir… İşgal sürecinde yerlerini terk etmeyerek Eynesil’de Ruslara karşı direnen çoğunluğun malları yağmalanmış ve canlarına kast edilmiş; düşman saldırısına eşlik eden eşkıya baskınları yaşanmakta olduğundan her türlü güvenlikten uzak bir atmosfer oluşmuştur. Rus işgal kuvvetleri bölgede ilerledikçe gönüllü Türk direnişçileri ve askerleri batı istikametinde çekilmeye başlamıştır. Zaten Ruslar Eynesil’i işgal ettiği süreçte direniş gücü olmayan aileler, küçük çocuklar, yaşlılar ve kadınlar vs., muhacirliğe başlamışlar; Tirebolu’nun batı yakasından Ordu’ya kadar olan bölgelere giderek en azından işgal bitinceye dek yerleşmişlerdir. Bugün Tirebolu, Espiye (İbrahimşeyh, Hacıköy, Hacımahmutlu, Armelit, Ericek, Yeniköy, Avluca, Kurugeriş) veYağlıdere (Palaklı ve bazı köyler), Keşap (Karaishak ve bazı köyler), Giresun (Ayvası civarı ve bazı köyler), Bulancak (bazı köyler) gibi ilçelerde işgal döneminde muhacir olarak yerleşen Eynesilli aileler bulunmaktadır. Adı geçen yerlerin bir kısmında ise Eynesilliler mezarlığı yahut muhacirler mezarlığı gibi adlarla anılan müstakil mezarlıklar bulunmaktadır. Bu mezarlıklarda işgal sürecinde göç esnasında yaşamını yitiren vatandaşların bulunduğu bilinmektedir. Alan araştırmaları arttıkça bu buluntulara yenileri eklenmektedir. Çünkü göç yollarında açlıktan ve hastalıktan ölen binlerce insan söz konusudur… Şimdi gelelim Eynesil’in Kurtuluş Günü meselesine… Eynesil’in kurtuluşu günü 14 Şubat 1918’dir. Eynesil’de kurtuluş gününün bir asırdan fazladır kutlanmadığı açıktır. Görele’nin kurtuluşu 13 Şubat’tır ve 1953’ten beri Görele’de kurtuluş günü hakkıyla, layıkıyla kutlanmaktadır. Son 10 yıldır Eynesil’in işgali üzerine şahsen akademik yazılar (ulusal, uluslar arası makale, kitap bölümü, gazete/dergi köşe yazısı vs.) yayımlamaktayım. Çoğunda Eynesil’in de bir kurtuluş gününün olduğunu ve her yıl kutlanmasının gerektiğini yazdım. Birçok kez ilgili belge ve bilgi dolu dosyalarla yetkili mercilere gidip yalvardım… Bu yıla dek olumlu bir yanıt alamadım. Bu yıl önemli gelişmeler yaşadı isek de içinde bulunduğumuz acılı dönemde, içimiz kan ağlayarak her şeyi şimdilik bir köşeye bırakmış bulunuyoruz. Eynesil’in düşman işgalinden kurtuluşunun ilçemizde kutlanmasına dair girişimlerimizde duyarlılığı, olumlu ve yapıcı yaklaşımları ile bizi yalnız bırakmayan Eynesil Kaymakamlığı’na ve Eynesil Belediye Başkanlığı’na en içten teşekkürlerimizi sunuyoruz… Elbette Görele Liman Başkanı Sn. Erhan Zeynel Bey’e ve İHA Muhabiri Sn. Fikret Bodur’a da bu süreçteki duyarlılık ve desteklerinden ötürü teşekkür etmeliyiz. İşin başka bir boyutuna dikkat çekmek istiyorum şimdi! Yıllardır Eynesil tarihine, işgal günlerine ve kurtuluş günlerine dair yayınlar yapıyorum. Bunlara internet üzerinden ücretsiz ulaşmak, bunları okumak ve yazdıklarımın belgelerini/kanıtlarını görebilmek pek mümkündür. Ancak kanıtları, belgeleri görmeden, inceleme ve anlama gereği duymadan tuhaf bir serzenişle “Eynesil’in kurtuluş günü yoktur!” diyenlerle karşılaşıyorum ve çok üzülüyorum. İçinde yaşadığımız bize ait bir yer işgale uğramış ise –ki uğradı 1916 Temmuz’unda- kurtuluşu da olmuştur değil mi? Böyle gülünç, böyle hesapsız mantıksız bir cümle olabilir mi? Böyle bilime muhalif bir ifade olabilir mi! Yapmayın bunu efendiler, işgale uğradık ve kurtulduk. Kurtuluş günümüz de belli: 14 Şubat. 2018’deki bir uluslar arası makalemde şöyle yazmışım: “1918 yılı başlarında Ruslar bölgeden çekilmeye başlamışlardır. Rusların çekiliş sürecini hızlandırmak ve işgale bir an önce son vermek için Giresun ve Tirebolu’dan harekete geçen Türk birlikleri, Rus güçlerine karşı saldırıya geçmiştir. 13 Şubat’ta Görele, 14 Şubat’ta Eynesil, 15 Şubat’ta Vakfıkebir, 17 Şubat’ta Akçaabat, 24 Şubat’ta ise Trabzon Rus işgalinden kurtarılmıştır” (İsmail Hacıfettahoğlu, Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey, Atlas Yayınları, İstanbul 2003, s. 30; Mevlüt Kaya, “I. Dünya Savaşı’nda Eynesil Yöresinde Rus İşgalinin Anılara Yansımaları”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2018, c.2,sayı.3, s.57). “Eynesil’in kurtuluş günü Görele ile bir!” diye bir tez daha var. Ben “tez” diyorum ama kulaktan dolma yaygın bilgidir bu… “Neye göre bir?” dediğimizde “Eynesil eskiden Görele’ye bağlı idi, kurtuluş günü de aynıdır” cevabını alıyorum. Evet, Eynesil Görele’ye bağlı bir nahiye idi. Hem de sanılandan daha eskidir. Şöyle ki Eynesil köyünün bir nahiyeye dönüştürülmesi ve burada bir hükümet konağının yapılması, buraya bir nahiye müdürünün atanmasına dair girişimler 1 Nisan 1882 tarihli belgeye dek gidiyor (BOA, DH. MKT. 1338-93-1-1)… Olmuyor, sonra 1928 sonlarında Eynesil’in nahiye olması kararlaştırılıyor (Yeşilgiresun, 6 İlkkânun 1928). Sonraki süreçte çıkarılan yeni kanunlarla birlikte 1953’te Eynesil tam teşekküllü nahiye haline geliyor, Görele’ye bağlı olarak… Ardından Eynesil 1960’ta ilçe oluyor. İdari tarihçe kısaca böyledir. Ancak bu bilgiler, Eynesil’in düşman işgalinden kurtuluş tarihinin 14 Şubat 1918 olduğunu değiştirmez ve kurtuluş günün kutlanmasına da engel teşkil etmez. Yani bugün bir ilçe geçmişte nahiye olarak başka bir ilçeye bağlı kalmış diye “kurtuluş günü yoktur” ifadesine maruz kalmamalıdır. Çünkü burada işgal döneminde ne acılar yaşanmıştır, ne gençler, çocuklar, kadınlar, yaşlılar katledilmiş, işkenceye uğramıştır düşman askerleri tarafından ki bu da yetmemiş yerinden yurdundan edilmiş; direnen, karşı gelen herkes düşman tarafından türlü acılar çektirilerek öldürülmüştür… Şimdi çıkıp hala “buranın kurtuluş günü yoktur” demek burada aç susuz, hastalıkların pençesinde bir halde, mazlum ama fedakârca vatan müdafaası yapmış yiğitlerimizin hakkını yemek değil midir! Bakınız, 37. Kafkas Fırkası Komutanı Miralay Kazım (Özalp) Bey, 14 Şubat 1918’de 37. Kafkas Tümeni’nin Eynesil’i düşmandan kurtardığını bildiriyor (İsmail Hacıfettahoğlu, Hicranlı Yıllarında Büyük Liman, Trabzon 2018, s.122). 37. Kafkas Fırkası Komutanı Miralay Kazım Bey 14 Şubat 1918 tarihiyle birlikte, bizzat sıcağı sıcağına Eynesil’in düşmandan kurtarıldığını haber veriyor ve buna rağmen “Eynesil’in kurtuluş günü yok!” gibi bir ifade kullanılıyorsa, benim diyecek hiçbir sözüm kalmamıştır. İşte kaynak, işte bilgi, muhalefet edeceksen “bil” de et; daha ne diyeyim! Saygılar.